پیشتر یادآور شدیم که شهر سامرا در یکصد و بیست کیلومترى شمال بغداد و در شرق نهر دجله واقع است و اساس آن را خلیفه عباسى، المعتصم بالله در سال 221 ق نهاد.
در قلب این شهر آستانه عظیم عسکریین علیهماالسلام واقع است. این آستانه یکى از مهمترین زیارتگاههاى شیعیان اثنى عشریهى جهان محسوب مىگردد.
حرم آستانهى سامرا که در وسط صحن شریف در قرون گذشته تغییراتى یافته که در آن از آثار صفویه و قاجاریه تا دوران معاصر به هم آمیخته گشته است. قبر مقدس در وسط حرم آستانه واقع است. بر روى مزار مطهر صندوق نفیس خاتمکارى نصب شده که ساخته دست هنرمندان ایرانى است.
ضریح نقرهاى و طلایى صندوق را دربردارد که در سال 1380 ق به دست هنرمندان اصفهانى در اصفهان ساخته شده است.
حرم مطهر داراى گنبد طلائى عظیمى است که از بزرگترین گنبدهاى جهان محسوب مىگردد، هم چنین داراى رواقهاى متقارن و متحدالشکلى است و تمامى سقف و دیوارهاى حرم و رواقها در ربع قرن اخیر به دست هنرمندان ایرانى و با هزینهى حاج على نقى کاشانى آیینهکارى شده است.
در مقابل در جنوبى حرم مطهر ایوان مستطیل شکل سرتاسرى واقع است که دیوارهاى آن کاشىکارى شده و دو طرف شرق و غرب ایوان کفش کن، جهت ورود به ایوان و بعد به حرم مطهر قرار دارد.
هم چنین در منتهى الیه غرب و شرق ایوان دو گلدسته بنا شده که در سال 1387 ه. ق توسط حاج على اصفهانى کهربائى طلاپوشى شده است.
در ضلع شمال غربى صحن شریف سرداب غیبت واقع است که داراى گنبد کاشىکارى مىباشد.
آستانهى غیبت – یا سرداب غیبت – تا سال 1202ه. ق داخل خانهاى قدیمى بود و درب آن از پشت آستانهى عسکریین علیهماالسلام باز مىشد. سپس احمد خان برمکى آل دنبلى درب آن را تغییر داد و از طرف شمال غربى صحن مطهر باز کرد و درب اول را بست و گنبدى براى سرداب بنا کرد و آن را کاشىکارى نمود.
در عصر حاضر پس از ورود به حرم به یک درب قدیمى برخورد مىکنیم که از آثار ناصرالدین خلیفهى عباسى است که در سال 606 ه. ق ساخته شده و این تاریخ بر روى آن با نقشهاى زیبا ذکر گردیده است. سپس از پلکان به سرداب غیبت حضرت مهدى عجل الله تعالى فرجه الشریف مىرویم که تمامى سقف و دیوارهاى آن آیینهکارى و کاشىکارى است(1)
1) اعیان الشیعه: 2 / 43. تاریخ سامرا، اکثر صفحات. تاریخ یعقوبى: 2 / 535 – 536. سفرنامهى ابنبطوطه: 1 / 227. الکرام البررة: 2 / 714. مجالس المؤمنین: 2 / 423. موسوعة العتبات المقدسة، قسم سامراء: 1 / اکثر صفحات. وشایح السرا فى شأن سامرا: اکثر صفحات. وفیات الاعیان: 3 / 316. مشاهد العترة الطاهرة: 101 – 108. (برگرفته از دایرةالمعارف تشیع: ج 1 ص 92 – 94 با اندکى تصرف (.
