«تَمَّت» از ماده «تَمَّ» به معنى کامل شدن هر چیز و نیز به پایان و به انجام رسیدن است.
راغب اصفهانى مىگوید: «تَمام الشَیء» یعنى تمام بودن آن چیز یا به پایان رسیدن آن به حدّى که دیگر نیازى به افزودن چیز دیگرى نباشد.
«الکَلِمَة» در لغت به معنى گفتار و هر گونه جملهاى است و حتّى به سخنان مفصّل و طولانى، «کلمة» گفته مىشود. ولى گاهى به امورى همچون قرآن(1)، سنّت و فرمان الهى(2) و حضرت عیسى علیه السلام(3) نیز «کلمة» گفته شده است.
منظور از «کلمة» در این فراز عبارت است از اعتقاد به وحدانیّت خداوند و نفى تمام خدایان و بتها. چرا که این اعتقاد از «لا إله إلَّا اللّه» سرچشمه مىگیرد و آن را «کلمه عظیمه» نامیدهاند.
قال رسول اللّه صلى الله علیه وآله: «إنّ لا إله إلّا اللّه کَلمه عَظیمة کَریمة».(4)
پیامبر خدا صلى الله علیه وآله فرمودند: همانا لا اله الّا اللّه، کلمه عظیم و بزرگ و کریم الهى است.
آنچه «کلمه عظیمه» را تمام و کامل مىگرداند، اعتقاد به ولایتِ ائمّه طاهرین علیهم السلام است و اعتقاد به ولایت، شرط قبولى اعتقاد به خداوند گردیده است.
در احادیث فراوانى، ائمّه معصومین علیهم السلام شرط قبولى «لا إله إلّا اللّه» و حتّى توفیقِ گفتن کلمه توحید و داخل شدن در پناهگاه الهى را قبول ولایت برشمردهاند.
قال ابوجعفر علیه السلام: «… إذا کان یَوْم القیامة جَمَعَ اللّه تَبارک و تَعالى الأَوَّلین و الآخِرین فی روضَة واحدة فیسلب لا إله إلّا اللّه إلّا مِمّن کان عَلى هذا الأَمْر».(5)
امام باقر علیه السلام فرمودند:… هنگامى که روز قیامت برپا شد خداوند تمامى مردم از اوّلین تا آخرین را در یک مکان جمع مىنماید، پس هیچ کس جرأت نمىیابد که
لا اله الا الله بگوید، مگر کسانى که به ولایت اعتقاد دارند.
از این روایت این گونه برداشت مىشود که حقیقت توحید با حقیقت ولایت متّحد است و هر یک شرط وجود دیگرى است. و به همین دلیل است که همانگونه که «لا اله الا اللّه» پناهگاه خداوند بوده، ولایت على بن ابیطالب علیه السلام نیز پناهگاه خداوند است و این بدان معنا نیست که خداوند دو پناهگاه دارد، بلکه منظور آن است که ولایت على بن ابیطالب و قبول «لا إله إلّا اللّه» دو حقیقت متحد است که باید در کنار هم باشد و معلوم است کسى که به ولایت ائمّه معصومین علیهم السلام اقرار دارد، به نبوّت حضرت محمّد صلى الله علیه وآله نیز معترف دارد.
عن المفضل بن عمار قال: قال ابو عبداللّه علیه السلام: «إنّ اللّهَ تَبارک وَ تَعالى ضَمِنَ لِلمُؤمنِ ضِماناً. قال قلت: وَ ما هو؟ قال: ضَمِنَ لَه اَنَّ هُو أَقرّ لَه بالرُّبوبیَّة و لُِمحمَّد صلى الله علیه وآله بِالنبوَّة و لِعلى علیه السلام بِالأمامة وَ اَدى ما إفْتَرَضَ عَلَیه ان یسکنه فى جَواره. قال: قُلْت فَهذه و اللّه الکَرامة الَّتى لا تشبهها کرامَة الآدمیین. قال ثُمَّ قال ابو عبداللّه علیه السلام: أَعْملوا قَلیلاً تَتَنَعَمُوا کَثیراً».(6)
مفضل بن عمار مىگوید: امام صادق علیه السلام فرمودند: همانا خداوند براى مؤمن ضمانت کرده است. گفتم: چه ضمانتى کرده است؟ امام فرمودند: ضمانت کرده که اگر او اقرار به پروردگارى خداوند داشته باشد و اقرار به نبوّت حضرت محمّد صلى الله علیه وآله و اقرار به امامت حضرت على علیه السلام داشته باشد و ادا نماید واجبات خود را، او را در بهشت در جوار خود جاى دهد. گفتم: این کرامتِ بزرگى است که با اعمال انسانها برابرى نمىکند. امام فرمودند: (از فضل خداوند آن است که) عمل کم انجام دهید و پاداش فراوان دریافت نمایید.
پس به واسطه اعتقاد ولایتِ ائمّه علیهم السلام «کلمة اللّه» که همان اعتقاد به توحید است، تمام
و کامل مىگردد.
شاید منظور از «کلمه»، وجود پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله و ائمّه اطهار علیهم السلام است. همانگونه که پیامبر و ائمّه معصومین علیهم السلام خود را به عنوان «کلمه» معرفى مىنمایند.
قال رسول اللّه صلى الله علیه وآله: «نَحْن کَلِمة التَّقْوى وَ سبیل الهُدى».(7)
پیامبر خدا صلى الله علیه وآله فرمودند: ماییم کلمه تقوا و راه هدایت.
قال الرضا علیه السلام: «نَحْن کَلمة التَّقْوى و العُرْوة الوُثْقى».(8)
امام رضا علیه السلام فرمودند: ماییم کلمه تقوا و دستگیره محکم الهى.
پس به واسطه محبّت و موالات ائمّه علیهم السلام، این «کلمه» که همان وجود پیامبر و ائمّه طاهرین است، کامل مىشود و ارتباط بین رسالت و ولایت تمام شده و برقرار مىگردد.
1) بنگرید سوره مبارکه انعام، آیه 115.
2) بنگرید سوره مبارکه یونس، آیه 19.
3) بنگرید سوره مبارکه آل عمران، آیه 45.
4) التوحید، صدوق، ص 23.
5) بحارالانوار، ج 68، ص 95.
6) التوحید، صدوق، ص 3.
7) الخصال، ص 432.
8) بحارالانوار، ج 24، ص 184.
