متوکل با اینکه در دربار خود داراى علما و فقهاى دربارى بود، در عین حال گاهى در مسائل دشوارى که رخ مىداد، احساس نیاز به امام هادى علیهالسلام مىکرد و پس از تحصیل فتوا و نظریه امام، مسائل حل مىشد، از جمله:
متوکل نویسندهاى نصرانى داشت و به او علاقهى بسیار مىورزید و به احترام او، او را با کنیهى «ابونوح» مىخواندند.
عدهاى از کاتبان دربار، این کار را نادرست خواندند، متوکل مطلب را از فقها پرسید، عدهاى از آنها جایز دانستند و عدهاى جایز ندانستند، متوکل ناچار مسأله را از امام هادى استفتاء نمود، امام در پاسخ نوشت:
«بسم الله الرحمن الرحیم – تبت یدا ابىلهب و تب»
امام با ذکر این آیه که خداوند ابولهب را با کنیهاش
خوانده، استدلال کرد که خواندن یک نفر نصرانى با کنیه، حرام نیست.
متوکل، از پاسخ حضرت، قانع و خشنود شد.(1)
نیز روایت شده: متوکل بیمار شد و نذر کرد اگر خوب شد، اموال کثیر به فقرا بدهد، او از آن بیمارى خوب شد، سپس در مورد اینکه اموال کثیر چقدر هست، فکرش به جایى نرسید، فقهاى دربار را جمع کرد و از آنها پرسید مقدار اموال کثیر، چقدر است؟
آنها در پاسخ به این سؤال، به رأى واحد نرسیدند و سرانجام متوکل مسأله را از امام هادى علیهالسلام پرسید، آن حضرت در جواب فرمود: «باید 83 دینار صدقه بدهى.»
فقها از این پاسخ شگفتزده شدند، از متوکل خواستند تا علت آن را از امام بپرسد.
متوکل علت آن را از امام پرسید، امام در پاسخ فرمود: خداوند در قرآن مىفرماید:
لقد نصرکم الله فى مواطن کثیرة:
«خداوند شما را در جاهاى بسیار یارى کرد.» (توبه / 25)
همهى خاندان ما روایت کردهاند آن مواردى که خداوند پیامبرش را در آن موارد از جنگها، پیروز نمود و مسلمانان را یارى فرمود، 83 مورد بوده است.
متوکل خشنود شد و مال بسیار براى آن حضرت فرستاد، تا آن
را در آنچه دوست دارد مصرف کند.(2)
و در کتاب مناقب روایت شده، وقتى که فقها از جواب درماندند، حسن دربان، به متوکل گفت: «اگر من پاسخ صحیح این سؤال را بیاورم به من چقدر جایزه مىدهى؟»
متوکل گفت: ده هزار دینار و اگر پاسخ صحیح نیاوردى صد تازیانه به تو مىزنم.
حسن دربان نزد امام هادى علیهالسلام رفت و مسأله را پرسید، امام فرمود: مال کثیر، 80 درهم است، حسن همین پاسخ را به متوکل ابلاغ کرد، متوکل پرسید: به چه علت 80 درهم است، حسن نزد امام هادى علیهالسلام آمد و علت آن را پرسید، اما هادى آیهى مذکور (25 توبه) را خواند، سپس فرمود: ما موارد پیروزى رسول خدا صلى الله علیه و آله را شمردیم، 80 مورد بود.
حسن دربان نزد متوکل بازگشت و همین جواب را ابلاغ کرد، متوکل خوشحال شد و ده هزار درهم جایزه به حسن دربان داد.(3)
موارد دیگرى نیز مانند ماجراى حکم مجازات نصرانیى که با زن مسلمان زنا کرده بود و سپس مسلمان شده بود (که قبلاً خاطرنشان شد) و… بیانگر نیاز متوکل به مقام علمى امام هادى علیهالسلام است.
1) تاریخ بغداد، ج 2، ص 57.
2) تذکرهى سبط بن جوزى، ص 202.
3) مناقب آل ابىطالب، ج 4، ص 402، و در کتاب روضة الکافى، ص 463 همین مطلب با اندکى تفاوت نقل شده است.
