زیارت جامعهى کبیره، معروفترین اثر ماندگار حضرت هادى (علیهالسلام) مىباشد که در آن، امامان معصوم (علیهمالسلام) به عالىترین مضامین و اوصاف، با بلاغتى بىنظیر ستوده شدهاند.
امام (علیهالسلام) در این زیارت، یک دورهى فشرده و منحصر به فرد از امامشناسى را در آن دوران خفقان و استبداد براى همیشهى تاریخ به معرض نمایش گذاشته است.(1)
فرازهایى از این زیارت زیبا چنین است:
«… خلقکم الله انوارا فجعلکم بعرشه محدقین حتى من علینا بکم فجعلکم فى بیوت اذن الله ان ترفع و یذکر فیها اسمه و جعل صلواتنا علیکم،
و ما خصنا به من ولایتکم طیباً لخلقنا و طهارة لانفسنا و تزکیةً لنا و کفارةً لذنوبنا…
… کلامکم نور و امرکم رشد و وصیتکم التقوى و فعلکم الخیر و عادتکم الاحسان و سجیتکم الکرم و شأنکم الحق و الصدق و الرفق، و قولکم حکم و حتم و رأیکم علم و حلم و حزم، ان ذکر الخیر کنتم اوله و اصله و فرعه و معدنه و مأویه و منتهاه، بابى انتم و امى و نفسى کیف اصف حسن ثنائکم و احصى جمیل بلائکم و بکم اخرجنا الله من الذل و فرج عنا غمرات الکروب و انقذنا من شفاجرف الهلکات و من النار بابى انتم و امى و نفسى.
… بموالاتکم علمنا الله معالم دیننا و اصلح ما کان فسد من دنیانا و بموالاتکم تمت الکلمة و عظمت النعمة و ائتلفت الفرقة.» (2)
«… خداوند (پیش از همه)، ارواح شما (اهلبیت) را آفرید و محیط به عرش خود گردانید تا این زمان که به نعمت وجود شما بر ما منت نهاد. سپس شما را خاندانى قرار داد که امر به رفعتش نموده و به ذکر نام خویش در آن فرمان داده و درود و صلوات بر شما لازم گردانید،
و آنچه را که مخصوص ما کرد از نعمت ولایت شما براى
نیکویى فطرت و خلقت و پاکى نفوس ما بود و براى تزکیه و پاکیزگى روح ما از علائق دنیوى و نیز تا کفارهى گناهان ما باشد.
… سخن شما (اهلبیت) نوربخش دلها و امر و فرمان شما هدایت و ارشاد مردمان است، و سفارش شما همواره به تقوى است و کار شما نیکو و عادت شما نیکو و احسان فطرت شما، کرم و بخشش، شأن ذاتى شماست و حق و صدق و مهربانى در خور شما و قول و دستور شما حتمى و لازمالاجراست و اندیشهى شما علم و دانش و بردبارى و مآلاندیش است.
اگر ذکرى از خیر و نیکویى شود، اول مقام را شما دارید و اصل و فرع و معدن و محل و آغاز و پایان هر خیر و نیکویى شمائید.
پدرم و مادرم و جانم نثار قدوم شما باد، چگونه مدح و ثناى شما را مىتوان وصف کرد و شؤونات رفیع و جمیلتان را مىتوان شمار کرد.
… بواسطهى ولایت و پیشوایى شما، خداوند معالم و حقایق دین را بما آموخت و هر آنچه از دنیاى ما فاسد و پریشان بود اصلاح فرمود (و ما را از فقر و ذلت و جهالت به علم و عزت و دولت رسانید) و بواسطه ولایت شما کلمهى (توحید و معارف الهى) به حد کمال رسید و نعمت بزرگ دین (و دنیا و آخرت) به ما عطا شد و پراکندگىهاى امت به الفت و اتحاد مبدل شد.»
1) مرحوم شیخ صدوق از موسى بن عبدالله نخعى روایت کرده که گفت: عرض کردم به خدمت حضرت امام على النقى (علیهالسلام) که: «اى پسر رسول خدا! مرا تعلیم فرما زیارتى با بلاغت که کامل باشد و هرگاه خواستم زیارت کنم یکى از شما را آنرا بخوانم.» پس حضرت این زیارت را تعلیم فرمود. (مفاتیح الجنان، ص 544).
2) مفاتیح الجنان، به نقل از عیون اخبارالرضا، صدوق، ج 2، ص 273.
