نویسندهى مقالهى ویژه نامهى میرزا در مجلهى حوزه، پس از آن که در تجلیل پیامبر صلى الله علیه و اله و امامان معصوم علیهمالسلام از شاعران متعهد و به تبع آن عالمان بزرگ شیعى در طول تاریخ، سخن مىگوید، مىرسد به «ادبیات و شعر در مکتب سامرا» و در ادامه، مکتب سامرا را ادامه خط امامان اهل بیت علیهمالسلام مىداند و از سید محسن امین عاملى نقل مىکند که:
میرزا، در جهت هنر شعر نیز صاحب نظر بود، شعر مىگفت و شاعران را دوست مىداشت. «کان أدیبا یحب الشعر و انشاده»(1)به شاعران متعهد اهمیت مىداد.
از این روى، شاعران از هر سو آهنگ سامرا کردند و بازار ادب و شعر در عصر وى، رواج یافت و قصاید بلند ادبى سروده شد.
وى از «نقباء البشر» این گونه نقل مىکند:
«میرزا، شعر را دوست داشت و بر آن جایزه مىداد، از این روى شعراى عرب و
عجم، از هر سو، آهنگش کردند و بازار ادب در عصر وى رواج یافت. و میرزا به اکرام شاعران شهرت یافت»(2)
سپس مىنویسد:
«مرحوم شیخ حسن کبه، از علماى بزرگ و شاعران تواناى بغداد، در نزد میرزا همان جایگاهى را داشت که مرحوم شیخ محمد کاظم ازرى نزد بحرالعلوم داشت».
علامه امینى رحمه الله مىنویسد:
«شاعر تواناى شیعه، سید حیدر حلى، بر میرزاى شیرازى وارد مىشد و شعر مىسرود، یک بار شعرى خواند، میرزا خواست بیست لیرهى عثمانى به او صله بدهد، این را با پسر عمویش، حاج میرزا اسماعیل شیرازى، در میان گذاشت.
وى گفت: این مبلغ کم است، سید حیدر، شاعر اهل بیت علیهمالسلام است، او از دعبل و حمیرى و مانند ایشان، برتر است، ائمه علیهمالسلام به آن شاعران، کیسههاى زر و همیانهاى پر، صله مىدادهاند.
میرزا پرسید: چقدر مناسب است؟
وى گفت: سزاوار است که شما به دست خویش صد لیره به شاعر مرحمت کنید.
این بود که میرزا به دیدار سید حیدر حلى رفت و با احترام بسیار صد لیرهى عثمانى به او صله داد».
علامه امینى رحمه الله سپس اضافه مىکند:
«و دست شاعر اهل بیت علیهمالسلام را بوسید، این مطلب را گروهى از کسانیکه آن عصر طلایى را درک کردهاند، نقل کردند، از جمله: فرزند صالح میرزا، میرزا على آقا، که در مجالس و محافل شعرى و تقدیر از شاعران و طلب انشاء شعر، جانشین و نمایندهى پدر بود و پس از پدر نیز این سیرت پسندیده را دنبال مىکرد».
مرحوم آقا بزرگ مىنویسد: «میرزا، مرحوم سید حیدر حلى، سه روز دروس حوزه را تعطیل کرد».
نویسندهى مقاله سپس اضافه مىکند:
«در آن عصر، گر چه مجالس شعرى و ادبى در نقاط مختلف عراق، چون بغداد و حله و نجف، وجود داشت، ولى تجلیل از شعر و شرکت در مجالس ادبى، از جانب مرجعى بزرگ، چون میرزاى شیرازى، بسیار نادر بود، اهتمام میرزا، موجب شد که علما بیش از پیش به شعر روى آورند و طبع شعرى خود را تقویت کنند».
و در ادامه از علماى بزرگى نام مىبرد که طبع شعر داشته و از شاگردان میرزاى بزرگ بودند و شاعران حوزهى سامرا محسوب مىشدند، بزرگمردانى چون:
1 – آیة الله سید اسماعیل صدر، پسر عموى میرزا و شاگرد وى، که در عین فقاهت، ادیبى سرآمد و شاعرى بزرگ بود و در مدح و مراثى اهل بیت علیهمالسلام شعر بسیار سروده است.
2 – مرحوم آیت الله سید محمد تقى شیرازى، که به ادب و شعر اهمیت مىداد.
3 – مولا رشید دزفولى، از شاگردان میرزا در نجف و سامرا، وى علاوه بر تبحر در علوم دینى، ادیبى ماهر و شاعرى توانا بود، با نظمى روان شعر مىسرود، دیوانش به طبع رسیده است.
4 – شیخ عبدالله کرمانى، از شاگردان میرزا، دو دیوان شعر از او به یادگار مانده است.
5 – سید عدنان غریقى داراى دریایى از اشعار زیبا.
6 – شیخ عباس کاشف الغطاء وى از شاگردان میرزا است و در شعر سهمى وافر داشت از ایشان، منظومهاى در شرح درایه، تألیف مرحوم بحرالعلوم به یادگار مانده و منظومههایى در احکام که مورد استقبال مردم قرار گرفت و عدهاى به لحاظ سهولت، آنها را حفظ کردهاند.
7 – علامه سید شرفالدین عاملى.
8 – کاشف الغطاء و…(3)
1) اعیان الشیعه: ج 23، ص 128.
2) نقباء البشر: ج 1، ص 439.
3) مجلهى حوزه: شماره 50 – 51، ص 133، 127.
