اسلام در همهى امور طرفدار اعتدال است و پیروانش را از افراط و تفریط برحذر مىدارد، گاهى براى بعضى از امامان علیهالسلام از نظر اقتصادى و موقعیت زمانى، شرایطى به وجود مىآمد، که آنها در لباس و غذا و زندگى، برنامهاى در سطح پایین برمىگزیدند تا زندگى براى نیازمندان، ناگوار نباشد، با اینکه برنامهى اصلى امامان علیهمالسلام در شرایط غیراستثنایى، اعتدال و حد متوسط بود.
گروهى با تمسک به زندگى امیرمؤمنان على علیهالسلام، خود را به
تزهد و زهدنمایى زدند و کمکم در برابر امامان مانند امام صادق علیهالسلام تا امام حسن عسکرى علیهالسلام جبهه گرفتند و بدعت صوفیگرى را به وجود آوردند، آنها گستاخى را به حدى رساندند که با صراحت به امام اعتراض مىکردند که چرا لباس نو و گرانقیمت پوشیده است، مانند اعتراض سفیان ثورى زهد فروش تیرهدل به امام صادق علیهالسلام(1) و اعتراض آنها به برنامهى امام رضا علیهالسلام و پاسخ آن حضرت(2)
مبارزات امامان علیهمالسلام با آنها در حدى بود که امام رضا علیهالسلام فرمود:
من انکرهم فکانما جاهد الکفار بین یدى رسول الله:
«کسى که صوفیه را انکار کند مانند آن است که در رکاب رسول خدا صلى الله علیه و آله با کافران نبرد کرده است.»(3)
روزى امام هادى علیهالسلام یکى از شیعیان را دید که یک عدد ماهى را به دست گرفته و با وضع نامنظم (و صوفى منشانه و بىنزاکت) مىبرد، در ضمن گفتارى به او فرمود:
یا معشر الشیعة انکم قد عاداکم الخلق فتزینوا لهم بما قدرتم علیه:
«اى گروه شیعیان! شما دشمن زیاد دارید، هر قدر مىتوانید نظم و بهداشت و نظافت ظاهر خود را در برابر آنها رعایت کنید و خود را بیارایید.»(4)
محمد بن حسین بن ابىخطاب مىگوید: با امام هادى علیهالسلام در مسجد النبى نشسته بودیم، ناگاه جماعتى از صوفیان وارد مسجد شدند و به گرد هم حلقه زدند و به ذکر «لا اله الا الله» مشغول شدند.
امام هادى به ما رو کرد و فرمود:
لا تلتفتوا الى هؤلاء الخداعین، فانهم خلفاء الشیاطین و مخربوا قواعد الدین…:
«به این دغلبازان توجه نکنید، آنها جانشینان شیطانها و ویرانگران بنیادهاى دین هستند، آنها براى آسایش جسم پارسایى مىکنند، شب زندهدارى آنها براى تحصیل غذاهاى چرب و شیرین است، عمرى را با ریاضت و سختى مىگذرانند تا فرصت گناهکارى بیابند، گرسنگى مىکشند تا به خوانهاى رنگین برسند، اذکار آنان براى فریفتن مردم و جلب دلهاى احمقهاى سادهلوح است، تا بارهاى آنها را بر دوش نهند….
من ذهب الى زیارة احد منهم حیاً و میتاً فکانما ذهب الى زیارة الشیطان و عبده و الاوثان…:
«کسى که به دیدار زنده و مردهى آنها برود، گویى به دیدار شیطان و بتپرستان رفته است، کسى که به یکى از آنها کمک کند، گویا به یزید و معاویه و ابوسفیان کمک کرده است.»
یکى از شیعیان حاضر به امام هادى علیهالسلام عرض کرد: «گرچه به امامت شما معتقد و معترف باشد؟»
امام هادى علیهالسلام خشمگین به او نگریست و فرمود:
«از این تصورات برحذر باش، کسى که امامت ما را پذیرفته باشد برخلاف روش و خشنودى ما گام برنمىدارد، آیا نمىدانى که آنها پستترین فرقههاى صوفیان هستند؟ سپس فرمود:
و الصوفیة کلهم من مخالفینا، و طریقتهم مغایرة لطریقتنا، و ان هم الا نصارى و مجوس هذه الامة…:
«همه فرقههاى صوفیان از مخالفان ما هستند و برنامه و روش آنها با برنامه و روش ما مغایرت دارد، آنها قطعاً نصارى و مجوس این امت هستند، آنها کسانى هستند که در خاموش نمودن نور خدا سعى مىکنند، خداوند نور خود را کامل مىکند گرچه کافران نپسندند.»(5)
1) فروع کافى، ج 6، ص 442.
2) سفینة البحار، ج 2، ص 55 و 56.
3) سفینة البحار، ج 2، ص 57.
4) فروع کافى، ج 6، ص 480.
5) سفینة البحار، ج 2، ص 58.
